Stel je voor wat er zou gebeuren als je een nieuwe kans om te leven krijgt. Welke energie komt er dan vrij? Beeld je een spiraal in, samengedrukt voor jaren, die openspringt wanneer iemand veilig is. Dat is precies wat er gebeurt bij veel vluchtelingen. In hun eerste jaar springen de meeste spiralen vol energie voort, gretig om zichzelf te bewijzen. Al snel ondervinden zij echter moeilijkheden in het begrijpen van de complexe bureaucratie van hun nieuwe landen. Dit geldt vooral voor sterke verzorgingsstaten – zoals Nederland – waar de bureaucratie als plat en toegankelijk wordt aangemerkt, maar die in de praktijk gelaagd en complex is.

De beelden, aannames en vooroordelen die deelname vaak blokkeren hebben reflectie
nodig. Hiervoor zijn innovatieve infrastructuren nodig die de ‘taken-for-granted’ vooroordelen, in gedachten en praktijk, aan het wankelen doen brengen. Geëngageerde wetenschap kan, door academische en lokale kennis met elkaar te verbinden, voor reflectie en verandering richting deelname zorgen. Met dit idee in
gedachte heeft Halleh Ghorashi in 2017 (samen met Elena Ponzoni) de Refugee Academy opgezet. De Refugee Academy kan gezien worden als een horizontale lerende en reflectieve infrastructuur, een soort capaciteitsopbouw, die bestaande kennis en perspectieven over de inclusie van vluchtelingen vanuit meerdere posities met elkaar verbindt.

Het idee voor de Refugee Academy komt voort uit verschillende innovatieve, kleinschalige geëngageerde onderzoeksprojecten waarin onderzoekers samenwerkten met verschillende maatschappelijke actoren (wetenschappers, professionals en vluchtelingen/migranten) om nieuwe dimensies te geven aan de opname van vluchtelingen. Een inspirerend voorbeeld is het verhaal van Sarah.

Sarah herontdekt haar vergeten verhaal

Een geëngageerd academisch project, gericht op de inclusie van vluchtelingen, bracht verschillende belanghebbenden (vluchtelingen, beleidsmakers, HR-managers, ngo’s die met vluchtelingen werken) samen om kwesties als diversiteit, macht en deelname te bespreken. Het meest indringende voorbeeld van dit project komt van Sarah, die 10 jaar eerder als vluchteling naar Nederland kwam. Toen Sarah werd gevraagd het moment in haar leven te beschrijven waar zij zich het sterkste voelde, antwoordde ze: “Ik denk niet dat ik een dergelijk verhaal heb”. Na aanmoediging van de groep om na te denken over welke aspecten van haar verhaal ze als krachtig zou beschrijven, bleef ze stil. “Ik weet het niet”, antwoordde ze verward. […] Na verschillende sessies in stilte, vertelde Sarah uiteindelijk een verbazingwekkend verhaal over zichzelf als jonge vrouw die vecht voor de vrijheid van zichzelf en die van andere vrouwen in een onderdrukkende, door mannen geregeerde omgeving in Eritrea. Uiteindelijk doet zij daar mee aan de gewapende strijd voor de vrijheid van haar land, waardoor ze haar familie, sociale positie en haar dagelijkse zekerheden achter zich laat.

Verhalen zoals die van Sarah tonen aan dat het dringend noodzakelijk is om het reflecterende vermogen van relevante belanghebbenden in machtsposities (inclusief academici) te verbeteren, door verbinding te maken met de levenswereld van vluchtelingen. Het documenteren en analyseren van de verhalen van vluchtelingen over hun strijd voor het deelnemen, en omgaan met die verhalen binnen een structuur zoals Refugee Academy, helpen ons bij het identificeren van de taken-for-granted bronnen van uitsluiting en het creëren van voorwaarden voor de beweging richting inclusie. Deze geëngageerde methodologie helpt ons om het beleid, het onderzoek en de initiatieven voor verandering dichter bij de levenswereld van vluchtelingen te brengen. Alleen dan is het mogelijk om samen duurzame structuren te creëren voor een waardig leven en overleven van vluchtelingen.

Bovenstaande tekst is een verkorte versie van een recent gepubliceerde tekst door prof. dr. Halleh Ghorashi met illustraties van Parisa Akbarzadehpoladi, verschenen in C. Nevejan and H.A. Farès (Ed.) Values for Survival: Cahier1, pp. 116-117.